Haiti depreminden ekranlara yansıyan görüntüler, bizlere on yıl önce yaşadığımız Körfez kabusunu hatırlattı. O günlerden bu yana, yerli ve yabancı uzmanlar belki yarın, belki gelecek ay, en geç 30 yıl içinde İstanbul’da, İzmir’de ciddi depremler yaşanmasının yüksek bir olasılık olduğunu anlatıp durdu. Bilim adamları zaman zaman farklı senaryolar çizdilerse de, hepsinin birleştiği nokta İstanbul ve birçok diğer bölgemizin yıkıcı bir depremle yüzleşme olasılığının çok yüksek olduğu idi.
Geçen on yıl içinde yazıldı çizildi, raporlar hazırlandı, tespitler yapıldı, pilot bölgeler seçildi. Ancak, merkezi ve yerel yönetimlerimiz, kentlerimizdeki deprem özürlü milyonlarca binanın depreme hazır hale getirilmesi yönünde; bir grup okul, hastane ve kamu yapısının güçlendirilmesi dışında, kayda değer bir adım atamadı.
Haiti’nin başına gelenler, her an bizim de başımıza gelebilir. O zaman çok hızlı hareket etmeli, eski yapı stokumuzu yenilemeliyiz. Ancak, mevcut yaklaşım ve yapı sistemleriyle bu yenilemeyi gerçekleştirmek yarım asır alabilir.
Kentlerimizin olası bir depreme hazırlanmasının yüksek hız ve az maliyetle gerçekleşebilmesi için, daha önce de çeşitli ortamlarda dile getirdiğim iki önerimi ilgililere hatırlatmak isterim.
1. Orta ve yüksek nitelikli apartman bölgelerinde imar haklarını yükselterek, eski yapıların müteahhitler eliyle kendiliğinden yenilenmesine olanak hazırlayalım.
2. Gecekondu ve düşük nitelikli bölgelerimizde ‘kapsül evler’ gibi çok hızlı, ekonomik ve nitelikli endüstrileşmiş yapı sistemiyle üretime geçelim.
(1) İmar Haklarını Yükseltelim…
“Proje 3G: Kentlerimiz genç, güzel, güvenli”, oto finans bir stratejidir. İstanbul’da apartman daire adedi 2.000.000 civarındadır. Bunların yarısı deprem tehdidi altındadır. Çok malikli apartmanlarda güçlendirme teknik, ekonomik, hukuki ve pratik açılardan tercih edilmemektedir.
Maliklerin müteahhitlere para vererek apartmanlarını yenileme olanakları olmadığı gibi, mevcut yapıları imar hakkını doldurmuş olduğundan, yeni yapılacak binada yapımcıya yapım masrafları ve kârını karşılaması için dükkân veya daire verememektedir. Yapılar yeniden inşa edilememekte, betonarme tabutlar gibi beklemektedir.
Müteahhitler eliyle binalarını yıkıp, zemin etütleriyle beraber yeni deprem yönetmeliğine göre inşa etmek, altına garaj ve sığınak koymak, ısı yönetmeliğine uymak, çevreci bina (az enerji, az karbon salınımı) şartlarını yerine getirmek kaydıyla:
Eski deprem yönetmeliğine göre yapılmış betonarme apartmanlara bölgesine göre 1-2 kat ilave imar hakkı verelim. İlave imar hakkının getirdiği imkân ile İstanbul parsel parsel kendi kendini yenileyecek, eski binalar yıkılıp müteahhitler tarafından yenileri yapılacaktır. Yollar araçlardan temizlenecek, ulaşım rahatlayacak, itfaiye-ambulans sokaklarda sıkışıp kalmayacaktır. Yeni binalar ile çevremize düzen gelecek, enerji ve kaynak tasarrufu sağlanacaktır. Milli servete katkısı bulunan bir projedir.
Uygun kesimlerde, Proje 3G’nin toplu uygulamaları için hazırladığım resimde görülen prototip “geleneksel apartmanlar”, özel merdiven tasarımıyla düz veya meyilli araziye proje değişikliği olmadan inşa edilebilecektir. İstanbul’u yenilenirken yok olan yapı kültürümüz canlandırmalıdır.
Malikler yeni, sağlam, çağdaş dairelere kavuşacaktır. Durgun olan ekonomi, lokomotif müteahhitlik sektörünün harekete geçmesiyle ivme kazanacaktır. İşsizlik azalacaktır, şehirlerimiz güvenlik ve estetik açılardan çağdaş düzeye ulaşacak; genç, güzel ve güvenli olacaktır..
(2) Endüstrileşmiş Yapı Üretimine Geçelim…
1 kapsül 25 m2 STÜDYO 10.000.-TL 20 sene ayda 50.-TL
2 kapsül 50 m2 DAIRE 20.000.-TL 25 sene ayda 75.-TL
3 kapsül 75 m2 DAIRE 30.000.-TL 30 sene ayda 100.-TL
Toki’nin tünel kalıp sistemiyle inşa ettirdiği toplu konutlardan kat kat daha hızlı, daha ucuz, daha kaliteli bir konut yenileme stratejisi için çalıştım, ‘Kapsül evler’ projesini hazırladım, ‘endüstrileşmiş yapı üretimi’ ne geçtim.
Fabrikalarda sabit mobilyasıyla, bant tekniğiyle zincirleme mono blok üretilen, kullanıma hazır 25 m2’lik kapsül üniteler, bir salkım gibi orta sirkülasyon şaftına vinç yardımıyla takılmaktadır. Temellerde ve kapsül bağlantılarında ‘deprem izolatörleri’ kullanılmaktadır.
25 m2’lik bir kapsül, wc-duş ve mutfakçığı bulunan bir stüdyo konut ünitesi oluşturmaktadır. 2 kapsül yan yana kullanıldığında 2 oda, 1 salon, 50 m2 daire olmaktadır. Kapsüller 3’lü kullanıldığında 3 oda, 1 salon, 75 m2’lik daireler elde edilebilmektedir.
Blok yükseklikleri 12 kat sınırında düşünülmektedir. Tek sirkülasyon şaftlı blokların her katında, 1 adet 25 m2’lik stüdyo, 2 adet 50 m2’l,k daire ve 1 adet 75 m2’lik daire bulunmaktadır. Bu dağılım bir lego gibi kattan kata değişebilmektedir. Kapsüllerin oda duvarları istenildiği şekilde düzenlenebilmektedir.
Temizlenecek eski yapı ve gecekondulara kıyasla, aynı alanda daha fazla ünite elde edilebildiğinden dardaki insanlarımıza bedelsiz kapsül ev verilmesi mümkün olabilecektir.
Geri kalmışlık simgesi gecekondu süratle temizlenecek, kentlerimiz depreme hazırlanacak, lokomotif inşaat sektörü ivme kazanacak, işsizlik azalacaktır. Kentlerimizde deprem özürlü yapı, gecekondu ve evsiz insan kalmamalıdır…
