Günümüzde nüfusun yaşlanması, toplumda sağlık bilincinin artması, fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamalarının daha ulaşılabilir olmasından dolayı geriatrik rehabilitasyon giderek önem kazanmıştır.
Geriatri; kısaca 65 yaş üstü kişilerin sağlık problemlerini, akut ve kronik hastalıklarının teşhis, tedavi ve takibini kapsayan bilim dalıdır. Geriatrik rehabilitasyon, bu yaş grubunda herhangi bir hastalık ya da fonksiyon kaybı sebebiyle oluşan kas-iskelet sistemi bozukluklarının tedavi sürecinin tamamını kapsar. Bu tedavi süreci, üniversitelerin sağlık bilimleri fakültelerinde 4 yıl eğitim görmüş fizyoterapistler tarafından uygulanır.
Geriatrik hastaları çok yönlü olarak ele alırız. Hastayı sürekli takip eden doktorunun genel muayenesinden sonra hasta; kardiyoloji (kalp), nöroloji (sinir sistemi hastalıkları), endokrinoloji (hormon ve metabolizma hastalıkları) ve gerekirse diğer bölümler tarafından da ayrıntılı olarak değerlendirilir. Rehabilitasyon sürecine geçmeden önce elde edilen bu muayene bulgularını bilmemiz önem taşır.
Fizyoterapiyi ilgilendiren, yaşlılarda görülen problemlerden kısaca bahsedecek olursak;
Kireçlenme: Halk arasında kireçlenme olarak bilenen hastalık; yaşa, kiloya ve kullanmaya bağlı olarak eklem yüzeyinde gelişen bozulma ve yıpranmadır. Genel olarak ağrıya ve hareket kısıtlılığına yol açar.
Kemik erimesi: Kısaca kemik yoğunluğunun azalmasına kemik erimesi deriz. Boyda kısalma, basit travmalarda kırılma gibi problemler görülür.
Kas, tendon ve bağ zayıflıkları: Yaşa ve aktif hareket etmemeye bağlı olarak bu yapılarda zayıflık ortaya çıkar. Ağrı, yürümede zorluk ve denge kayıplarına yol açar.
Denge bozukluğu: Sinir iletiminin bozulması, bağ ve kas yapısının bozulmasıyla denge problemleri ortaya çıkar. Yürüme güçleşir. Düşme, çarpma gibi küçük kazalar sıklaşır.
İmmobilizasyon: Herhangi bir problem ya da hastalık sebebiyle hareketsiz kalmak, yatağa bağımlı olmak diye açıklayabiliriz. Bunun sonucunda eklemlerde sertleşme ve kaslarda erime görülür.
Solunum problemleri: Geçmişte sigara kullanımı, geçirilmiş akciğer hastalıkları sebebiyle bu hastalarda solunum kısıtlanabilir. Çabuk yorulma, derin nefes alamama, balgam varlığı gibi sonuçlar doğurur.
Tedaviye geçmeden önce değerlendirme yapılır. Hastayı eklem hareket açıklığı, esneklik, kas gücü, denge-koordinasyon ve solunum kalitesi açısından değerlendiririz. Ayrıca basit bir yürüme analizi yaparak, hastanın ne kadar bağımsız hareket edebildiği konusunda fikir ediniriz. Engel bir durum yoksa, hastanın özgeçmişini kendisinden dinler, sürece dahil olmasını sağlarız. Tüm bu bilgiler ışığında belirlenen amaç; mevcut yaşam kalitesini korumak ya da iyileştirmek ve maksimum bağımsızlıkla yaşamını sürdürmesine destek olmaktır. Amaç belirlendikten sonra, değerlendirmede görülen problemlerin ön planda olduğu bir tedavi planlarız. Hastanın yaşı ve diğer problemlerini dikkate alarak, tedavinin yoğunluğu ve sıklığını belirleriz.
Kişinin psikolojik durumu da göz önünde bulundurularak, kendini yetersiz hissetmesine izin vermeden, onu motive ederek; eklem hareket açıklığı, kas güçlendirme, yürüme, denge- koordinasyon ve solunum egzersizleri başta olmak üzere birçok egzersiz grubundan bir ya da birkaçının yer aldığı tedavi uygulanmaya başlanır. Belirgin ağrı ve kas güçsüzlüğü varlığında elektroterapi ajanlarından destek alırız. Uygulamalar, hastanın güncel durumuna göre ilerleyerek ya da dozu azaltılarak devam eder. Hastanın fizyoterapisti ile doktoru, tedavi süreci boyunca iletişim halinde olur. Hastanın zaman zaman yeniden değerlendirilmesi ve tedavinin gözden geçirilmesi gerekebilmektedir.
Rehabilitasyonu bir vaka ile örneklersek; 80 yaşında, düşme sonrası kalça kemiğini kıran hastaya acil ameliyatla kalça protezi uygulanmıştır. Hastanede yatış süresinin tamamlanmasıyla birlikte eve çıkan hasta, artık rehabilitasyon sürecine geçmiştir. Fizyoterapisti olarak önce ev ortamını yeni duruma adapte ederiz. Hastanın kullandığı yatak, koltuk, tuvalet ve banyoyu kalçasını zorlamayacak şekilde yeniden düzenleriz. Hasta zorlanmıyorsa, tedavi iki günde bir olacak şekilde kas kuvvetlendirme, eklem hareket açıklığı arttırıcı egzersizler ve yürüme egzersizleri içerir. İhtiyaç halinde kas kuvvetlendirici akımlardan yararlanırız. Amacımız hastanın en kısa zamanda, ağrısız ve rahatça bağımsız şekilde hareket etmesini sağlamaktır.
Hastanın durumuna göre tedavi evde ya da profesyonel hizmet veren hastane ya da kliniklerde uygulanmalıdır. Eğer şartlar elveriyor ise, tedavinin fizyoterapi kliniklerinde uygulanması hastanın sosyalleşmesi bakımından önem taşır. Hastaya yapılan uygulamaların kalitesinin yanında hasta-fizyoterapist ilişkisi de önemli bir ayrıntıdır. Nezaket ve güven duygularının karşılıklı oluşunun tedaviye katkısı büyüktür. Ayrıca gerektiğinde hasta yakınlarından mutlaka destek alınmalı, onlar da bu döneme dahil edilmelidir.
Sonuç olarak geriatrik rehabilitasyon; gelişen sağlık bilinci sayesinde önem kazanan, artan yaşlı nüfusunun toplumdan uzaklaşmamasını, maksimum bağımsızlıkla hayatını idame ettirmesini sağlayan, yatağa bağlı kalmanın kader olmadığını gösteren, sabır ve yoğun ilgi gerektiren uzun soluklu bir süreçtir.
Biz, Florence Nightingale Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon bölümü fizyoterapistleri olarak; hem servislerimizde hem kliniğimizde geriatrik hastalarımızı ayrıntılı olarak değerlendirip, tedavi ve takiplerini yapmaktayız.
Fizyoterapist DİLEK TÜREN DİLEK
Florence Nightingale Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü
Fizyoterapist Dilek Türen Dilek / Florence Nightingale Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü
