Büyük kentlerimizde toplu taşımayı sonuna kadar destekliyorum. Ancak, mevcut caddelerden tırtıklanmış yüzeysel raylı veya lastik tekerlekli toplu taşım sistemlerinin, yakın bir geçmişte genişletilen mevcut araç yollarını tekrar daraltarak, ulaşımı olumsuz etkilediğini düşünüyorum.
Tramvay, nostaljik tramvay, hafif metro, metrobüs ve benzerleri… Çünkü bizim kentlerimizde bunlar bir yandan fayda sağlarken, diğer yandan araç ulaşımını sıkıştırıyorlar. Diğer bir deyişle, kaş yaparken göz çıkartıyorlar. Doğru olan, mevcut yollardan ayrı bir düzlemde yeni bir sistem, bir ağ yaratabilmek… Ya aşağıda, ya yukarıda, ya da son örnek “Tünelbüs” gibi mevcut yolları daraltmayan toplu taşım sistemleri kurabilmek.
Londra, Paris gibi metropollerde Metro’nun verimlilik ve rahatlığını görüyoruz. Ancak, İstanbul bu yönde çok geç kalmış durumda. Metro’nun yapımı pahalı ve yavaş… Taksim–Levent arası 8 km’yi 12 yılda bitirebildik.
Yeni hatlar inşaat halinde, ancak İstanbul’da yeterli bir metro ağı için daha çok beklememiz gerekiyor. Bu nedenle Metro’yu, yapımı hızlı ve başka bir sistemle desteklemek kaçınılmaz gözüküyor. İşte o zaman yukarı bakmak, yukarıda bir sistem yaratmak lazım…
“Monoray”, diğer bir deyişle “Havaray”, bu iş için biçilmiş kaftan… Direkler üzerinde tek rayda gidebilen bu sistem birçok ülkede başarıyla kullanılıyor. Mevcut yolları daraltmıyor, dokuyu kesmiyor. Yolların, derelerin, hatta evlerin üzerinden geçiveriyor. Hızlı ve güvenli…
Ayrıca, seyahat etmesi de zevkli; şehri yukarıdan görüyorsunuz. İstanbul’da Metrobüs yerine Monoray yapılsaydı, bugün ulaşım daha rahat olur, sıkışmalar yaşanmaz, Metrobüs ile daralan yolların emniyet şeritlerini yok etmek veya bazı kesimlerde kenarlara doğru genişleyerek mülk sahiplerine servetler ödemek zorunda kalınmazdı. Mali baskılar içinde bulunan İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Bakırköy kesiminde, sadece 1 arsa sahibine 80 milyon TL (80 trilyon TL) kamulaştırma bedeli ödediğini duyuyorum.
1. Monoray gidiş-geliş tek kolon üzerine oturan 2 kiriş ve 2 ray kullanabildiğinden mevcut yollar daralmayacaktı,
2. Metrobus kulvarlarını yapabilmek için köprülerde genişletmeler gerekmeyecekti,
3. Elzem bir ihtiyaç olan emniyet şeritleri iptal edilerek çağdışılık davet edilmiyecekti,
4. Monoray tam çevreci olduğundan Metrobüs’ün neden olduğu hava kirliliği olmayacaktı,
5. Yüksekten giden Monoray da insanlar etrafı seyrederek seyahat edebilecekti,
6. Monoray yolun ortası ile sınırlı kalmayacak, yanlara atlayabilecek, yol güzergahını terk edebilecekti,
7. Estetik olarak daha güzel olacaktı,
8. Monoray Boğaz Köprüsü’nden trafiğe karışmadan geçebilecekti. Ters giden Metrobus’ü normal trafiğe sokmak için köprünün iki başında servetler harcanıp, çaprazlama alt üst geçişlere gerek olmayacaktı,
9. Metrobüs’te yaşanan sıkışıklık Monoray ile yaşanmayacaktı.
İstanbul Başkan adayı iken Monoray’ı çizdim, yazdım, söyledim. Aradan 11 yıl geçti. Benim saçlarım beyazlandı, Başkan’ım Topbaş nihayet açıkladı, “Havaray” bazı güzergâhlarda devreye girecek.
Ancak, şimdi yeni bir sistem Çin’de geliştirildi. Mimar Seda Kayım, Tasarım Gazetesi’nde haberini dahi yaptı: “Straddling Bus”. Ben Türkçeye ‘Tünelbüs’ olarak dönüştürdüm. Yol şeridinin iki kenarındaki raylara oturan ve altından arabalar geçebilen yükseltilmiş bir araç. Kısmen güneş enerjisiyle çalışıyor. Otomatik olarak şarj oluyor. Aynen Monoray gibi mevcut ulaşımı etkilemiyor, yolları daraltmıyor. Bir Tünelbüs 1200-1400 kişi alabiliyor. 1 veya 2 şerit genişliğinde tipleri var. 80 km hızla gidebiliyor; iç yüksekliği 5 metre, ulaşımda % 20-30 rahatlama bekleniyor. Bana göre kusuru hantal görünüşlü olması.
Başkanlarıma, Bakanlarıma arz ederim, konuyu bir değerlendirsinler…
Benim favorim Metro+Monoray…
Prof. Dr. Ahmet Vefik Alp
Y. Müh. Mimar Kentbilimci
